Dzieje szkolnictwa w Nowym Miasteczku sięgają czasów średniowiecznych. W tym okresie działała przy kościele pw. św. Marii Magdaleny szkoła parafialna, przekształcona w XVI wieku w szkołę protestancką. W XVII wieku szkoła ta ponownie stała się katolicka, a dzięki staraniom zakonu jezuitów podniesiono w niej poziom nauczania. w 1740 roku w mieście uruchomiona drugą szkołę - ewangelicką.

Przez następne stulecia w mieście funkcjonowały obie placówki - protestancka i katolicka. Do obu tych szkół uczęszczali uczniowie z miasta i okolicznych wsi.

Projekt nowego budynku szkolnego powstał w 1924 roku. Zrealizowano go, otwierając w roku 1931 podwoje nowej szkoły dla dzieci z rodzin katolickich i protestanckich. Dyrektorem placówki (rektorem) został Otto Helm, który kierował nią do 23 stycznia 1945 roku, kiedy to zakończył się niemiecki rozdział w dziejach szkoły.

W wyniku klęski poniesionej przez Niemcy w czasie II wojny światowej, doszło do nowego wytyczenia granic. Nowe Miasteczko znalazło się w granicach Polski.

Początkowo władzę w mieście sprawował Komendant Wojenny Armii Czerwonej, który w budynku szkoły nakazał utworzyć magazyn mienia poniemieckiego. Magazyn ten istniał do czerwca 1946 roku. Wokół szkoły wykopano rowy strzelnicze i jamy pod stanowiska artyleryjskie.

Od wiosny 1945 roku zaczęli przybywać do Nowego Miasteczka pierwsi osadnicy. Zaistniała konieczność otwarcia szkoły. Jej organizatorem, a także pierwszym kierownikiem był Dominik Broszczak. Dzieci osadników początkowo uczyły się w budynku przy ulicy Parafialnej; wykorzystywano również budynek przy ulicy Zamkowej.

W roku szkolnym 1945/1946 naukę rozpoczęło 54 uczniów. Liczba uczniów zwiększała się systematycznie.

Do szkoły uczęszczali (pieszo) również uczniowie z okolicznych wsi: Popęszyc, Miłakowa, Królikowic, Żukowa, Gołaszyna, Konina, Bielic, Niecieczy, Rejowa.

W czerwcu 1946 roku Rosjanie opuścili budynek przy ulicy Marcinkowskiego. W lipcu tego roku budynek przekazano szkole. Do 1957 roku zajęcia odbywały się tylko w jednym skrzydle.

W Publicznej Szkole Powszechnej w Nowym Miasteczku (bo tak brzmiała oficjalna nazwa szkoły), wiele problemów sprawiała naprawa systemu ogrzewania budynku, braki pomocy dydaktycznych, papieru, książek. Przed pierwszymi nauczycielami stanęły zadania nie tylko nauczania i wychowania, ale również dożywiania uczniów.

W roku szkolnym 45/46 szkoła posiadała klasy I - V, w roku szkolnym 46/47 i 47/48 funkcjonowała jako placówka 6-klasowa, a w roku 48/49 osiągnęła poziom klas I - VII. Liczba uczniów przekroczyła wtedy 300.

Kolejnymi dyrektorami placówki byli:

• Dominik Broszczak - 1945 - 1947
• Emilia Schuster - 1947 - 1954
• Kazimierz Kurz - 1954 - 1960
• Jan Skrypak - 1960 - 1984
• Teresa Rosiak - 1984 - 1999

W roku 1965 utworzono klasy ósme. W roku 1973 utworzono pierwszą w powiecie nowosolskim Zbiorczą Szkołę Gminną. Szkoła Podstawowa otrzymała wtedy imię Komisji Edukacji Narodowej oraz sztandar.

W tym czasie rozpoczęto również dowozy uczniów, oddano do użytku świetlicę szkolną, rozpoczęto wydawać posiłki w stołówce szkolnej.

W 1974 roku odbyła się w szkole wojewódzka inauguracja roku szkolnego. Szkoła otrzymałą wówczas odznaczenie "Za zasługi dla rozwoju województwa zielonogórskiego".

Od roku 1993, kiedy to w Borowie Wielkim utworzono klasę ósmą, do szkoły uczęszczają dzieci ze wszystkich pozostałych wsi gminy Nowe Miasteczko.

W 1999 roku utworzono Zespół Szkół nr 1 w Nowym Miasteczku, w skład którego wchodzą Publiczna Szkoła Podstawowa im. Komisji Edukacji Narodowej oraz Publiczne Gimnazjum z oddziałem zamiejscowym w Borowie Wielkim. Dyrektorem Zespołu został Zbigniew Koszowski, a wicedyrektorami - Zygmunt Dolszewski, zajmujący się sprawami dydaktycznymi i gospodarczymi oraz Jacek Zawiślak, odpowiedzialny za sprawy opiekuńczo-wychowawcze.

W 2002 roku, podpisano umowę o partnerstwie szkół między szkołami w Nowym Miasteczku a niemiecką Grundschulzentrum Robert Reiss w Bad Libenwerda.

W 2007 roku, w związku z przejściem na zasłużoną emeryturę dyrektora Zbigniewa Koszowskiego i Zygmunta Dolszewskiego, przeprowadzono konkurs, w efekcie którego kolejnym dyrektorem Zespołu Szkół został Jacek Zawiślak, dotychczasowy wicedyrektor Szkoły, a jego zastępcą - Grażyna Olszewska.

W roku 2011 decyzją Rady Miejskiej do Zespołu Szkół nr 1 włączono Publiczne Przedszkole. 

W 2012 roku w drodze konkursu dyrektorem został Sławomir Kopyciel. Wicedyrektorem została Jolanta Kowalska.

W roku 2013 przeprowadzono generalny remont wnętrza budynku przedszkola na ul. Lipowej i zaadoptowano kolejny budynek dla potrzeb przedszkolaków na placu Strzeleckim. Przedszkole prowadzi zajęcia w 6 grupach i liczy 150 wychowanków.

W roku 2013 utworzono nowe szkoły ponadgimnazjalne: Liceum Ogólnokształcące, Technikum, Zasadniczą Szkołę Zawodową i Szkołę Policealną. Szkoły wykorzystują budynki na Pl. Strzeleckim. Uruchomiono również internat dla uczniów mieszkających poza siedzibą szkoły. W roku 2014 funkcję wicedyrektora powierzono Sebastianowi Olejarzowi. 

Ewenementem w historii szkoły jest wprowadzenie liceum ogólnokształcącego o profilu mundurowym (policyjno-strażacko-wojskowym). Program szkolenia bazuje m. in. na współpracy z 34 BKPanc. w Żaganiu.

Od 1 września 2017 r. dyrektorem został ponownie Jacek Zawiślak. Powołano nowych wicedyrektorów: Grażynę Olszewską i Agnieszkę Tracewską.